Một Số Đặc Điểm Về Văn Hóa Chăm Pa Tại Việt Nam

Vài Nét Về Văn Hóa Chăm Pa

Tác giả: TS. Nguyễn Thị Hậu

Sơ Lược Lịch Sử Vương Quốc Chămpa

Vương quốc Chămpa là một trong ba quốc gia cổ đại từng tồn tại trên dải đất Việt Nam, bên cạnh Đại Việt và Phù Nam. Các kết quả nghiên cứu từ khảo cổ học, dân tộc học, và sử học ngày càng xác thực hơn về nguồn gốc của nền văn minh Chămpa. Văn minh Chămpa phát triển từ văn hóa Sa Huỳnh, và địa bàn của nó bao gồm các tỉnh ven biển miền Trung Việt Nam từ Quảng Bình đến Bình Thuận cùng với một phần của khu vực Tây Nguyên.

Vương quốc Chămpa tồn tại từ những thế kỷ đầu công nguyên, được ghi chép rõ ràng trong các biên niên sử dưới các tên gọi khác nhau như Lâm Ấp, Hoàn Vương, cho đến Chămpa (hay Chiêm Thành) từ thế kỷ IX. Một trong những dấu tích quan trọng trong việc xác định lịch sử hình thành vương quốc này là tấm bia của vua Paksadarma Vikrantavarma I, ghi lại truyền thuyết về một người Ấn Độ tên Kaudinay đã đến và kết hôn với nữ chúa Soma, con gái vua rắn Naga để sáng lập ra vương triều. Huyền thoại này mang đậm tính chất mẫu hệ của văn hóa bản địa.

Quá trình hỗn hợp và phát triển của các tiểu quốc trong vương quốc Chămpa là một điều thú vị. Hệ thống chính trị – kinh tế của Chămpa được mô tả bằng thuật ngữ mandala, mà trong đó từng tiểu quốc hoạt động khá độc lập và cạnh tranh lẫn nhau.

Địa hình miền Trung, với những đèo và con sông từ dãy Trường Sơn ra biển, đã tạo nên sự độc lập và sự phát triển của từng tiểu quốc. Tiểu quốc Amavarati với các trung tâm như Mỹ Sơn đã trở thành một trong những đặc điểm nổi bật của vương quốc Chămpa. Nhờ vào hệ thống thương cảng phát triển, Chămpa đã nối kết với các nền văn hóa xa hơn như Ấn Độ và Trung Quốc thông qua giao thương.

Chứng Tích Của Vương Quốc Chămpa

Vương quốc Chămpa để lại nhiều dấu tích văn hóa phong phú từ những tác phẩm điêu khắc, đền tháp, cho đến những đồng tiền cổ. Các yếu tố văn hóa Ấn Độ từ rất sớm đã hiện hữu ở đây, phản ánh sự đa dạng và sự giao thoa văn hóa giữa các vùng miền. Điều này thể hiện rõ qua khu di tích đền tháp như Bà Nà, Pô Nagar và các di tích khác tại Quảng Nam, Bình Định.

Hệ thống đền tháp Chămpa đặc trưng với các kiến trúc vững chắc, thể hiện rõ tư tưởng vũ trụ của Ấn Độ giáo. Các kiến trúc này không chỉ mang giá trị kiến trúc mà còn giá trị văn hóa, tôn giáo, thể hiện tính chất đa dạng trong tín ngưỡng của người Chăm, từ Ấn Độ giáo đến Phật giáo.

Hình Ảnh Tiêu Biểu

Kết Luận

Vương quốc Chămpa đã để lại cho nền văn hóa Việt Nam một di sản văn hóa quý giá, từ những tác phẩm điêu khắc độc đáo đến những kiến trúc đền tháp thâm trầm. Sự giao thoa giữa các nền văn hóa đã tạo nên một bản sắc văn hóa Chăm độc đáo, thể hiện sự giàu có trong truyền thống văn hóa dân tộc Việt Nam.