UNIQUE ARCHITECTURE OF CHAM TOWERS IN VIETNAM

Đặc Sắc Kiến Trúc Đền Tháp Chăm Pa

Tạ Quốc Khánh (LVO)

Nếu bạn đã một lần xuôi Bắc ngược Nam, hẳn bạn sẽ không thể quên những ngôi tháp Chăm Pa cổ kính, nằm rải rác trên dải đất miền Trung. Những công trình này không chỉ đơn thuần là biểu tượng kiến trúc mà còn mang trong mình giá trị văn hóa, tâm linh sâu sắc, phản ánh triết lý vũ trụ quan của Ấn Độ giáo.

Tổng Quan Về Bố Cục Kiến Trúc Chăm Pa

Tháp Chăm Pa thường được bố cục theo một tổng thể hoàn chỉnh, thể hiện ý nghĩa của vũ trụ quan Ấn Độ giáo. Với quan niệm rằng thế giới có hình vuông, các tháp thường được sắp xếp theo một đường trục chạy giữa, hướng chính mở về phía Đông – nơi tượng trưng cho sự sinh sôi.

1. Loại Bố Cục Bộ Ba Song Hành (Kiến Trúc Có 3 Kalan)

Tiêu biểu cho dạng bố cục này là các quần thể tháp Chiên Đàn, Khương Mỹ (Quảng Nam), Dương Long, Hưng Thạnh (Bình Định)… Sự sắp xếp của ba ngôi đền – tháp theo trục Bắc – Nam, quay mặt về hướng Đông, dành sự tôn vinh cho ba vị thần Brahma, Siva và Vishnu. Đặc biệt, tháp thờ Siva (Kalan giữa) thường có kích thước lớn hơn hai tháp kia, thể hiện sự lựa chọn vị thần chủ của người Chăm.

2. Loại Bố Cục Có Một Tháp Trung Tâm (1 Kalan)

Dạng bố cục này có thể thấy rõ ở khu thánh địa Mỹ Sơn (Quảng Nam), Poklong Garai (Ninh Thuận), hay Po Nagar (Khánh Hoà). Tháp trung tâm thờ thần Siva, biểu trưng cho sự lựa chọn Siva giáo của người Chăm.

Đặc Điểm Kiến Trúc Chăm Pa

Nhìn chung, các đền tháp Chăm Pa mang phong cách Nam Ấn. Kiến trúc chủ thể (Kalan) thường có mặt bằng hình vuông với bốn cửa, chỉ có một cửa chính ở hướng Đông. Phần kiến trúc phụ gồm các tháp phụ và nhà khách.

Kalan: Trung tâm của nhóm đền tháp với ba phần cơ bản: phần đế (Jagati), phần thân (Bhuwarloke), và mái tháp (Swarloka). Đặc biệt chú trọng đến hình thức Linga – Yoni.
Tháp Cổng Gopura: Nằm ở phía trước Kalan, thiết kế với vòm mái nhỏ dần và không gian nội thất đặc trưng.
Tháp Hỏa Kosagrha: Là một kiến trúc đặc trưng, nằm ở góc Đông Nam tường bao, mang ý nghĩa thờ thần hỏa.
Nhà Khách Thập Phương Mandapa: Kiến trúc có mặt bằng hình chữ nhật, nơi chuẩn bị cho các nghi thức tế tự.

Sự Kết Hợp Giữa Tín Ngưỡng Bản Địa và Ấn Độ Giáo

Sự đan xen giữa tín ngưỡng bản địa và Ấn Độ giáo trong quy hoạch tổng thể của đền tháp Chăm Pa thể hiện qua quy mô, bố cục và phương hướng. Nghệ thuật chạm khắc trên các mảng trang trí bị ảnh hưởng sâu sắc bởi các thánh thần và điển tích Ấn Độ giáo.

Hình Ảnh Đặc Trưng

Người Chăm đã tài tình kết hợp giữa các yếu tố kiến trúc và tâm linh, tạo nên những công trình đền tháp độc đáo với ý nghĩa văn hóa sâu sắc. Những ngôi tháp này không chỉ là biểu tượng của văn hóa Chăm mà còn là chứng nhân lịch sử cho quá trình giao thoa văn hóa đa dạng.

Để tìm hiểu thêm về kiến trúc Chăm Pa, bạn có thể ghé thăm Wikipedia về Chăm Pa hoặc theo dõi các bài viết về Nghệ Thuật Kiến Trúc Việt Nam. Các bạn cũng có thể xem thêm thông tin trực tiếp trên các trang web như Vietnam Travel hay Vietnam Tourism.

Bài viết trên là một cái nhìn tổng quan về kiến trúc đền tháp Chăm Pa, hi vọng sẽ mang đến cho bạn sự chiêm nghiệm thú vị về văn hóa và nghệ thuật Ấn Độ giáo tại Việt Nam.

Nguồn Bài Viết ĐẶC SẮC KIẾN TRÚC ĐỀN THÁP CHĂM PA